Το Πολυμελές Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης έκρινε ότι «…από την άρση της ανωτέρω πλάνης του ενάγοντος είτε θεωρηθεί ότι έλαβε χώρα περί τα τέλη Δεκεμβρίου 2021, είτε στις 26-1-2022, είτε έλαβε το υπ’ αριθμ. 65089/2021 σχετικό πιστοποιητικό αποποίησης κληρονομιάς από το Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης, ο ενάγων άσκησε την κρινόμενη αγωγή εντός της προβλεπόμενης από τη διάταξη του άρθρου 1857 παρ. 2 ΑΚ εξάμηνης προθεσμίας (κατάθεση αγωγής 14-03-2022 και επίδοση αυτής στις 17-03- 2022), και ως εκ τούτου πρέπει, γενομένης δεκτής της αντένστασης περί εξακολουθητικής πλάνης του ενάγοντος, να απορριφθεί ως ουσιαστικά αβάσιμη η περί παραγραφής ένσταση που προέβαλε το τρίτο των εναγομένων. Κατόπιν αυτών, και δεδομένου ότι το Δικαστήριο έχει σχηματίσει πλήρη δικανική πεποίθηση για τα κρίσιμα πραγματικά περιστατικά κατ’ άρθρο 237§6 ΚΠολΔ, όπως αυτό ισχύει, πρέπει να γίνει δεκτή η κρινόμενη αγωγή ως ουσιαστικά βάσιμη κατά την κύρια βάση της, παρελκούσης της εξέτασης της επικουρικής της βάσης, και να αναγνωρισθεί ότι η ως άνω δήλωση αποποίησης της κληρονομιάς εκ μέρους του ενάγοντος τυγχάνει νομότυπη και εμπρόθεσμη, όπως αναφέρεται ειδικότερα στο διατακτικό…».
Πρόκειται λοιπόν για δικαίωση πελάτη μας, ο οποίος κρίθηκε ότι αποποιήθηκε νόμιμα και εμπρόθεσμα την κληρονομιά του θείου του, είκοσι έτη μετά τον θάνατο του!
Πρόκειται για μια συνήθη περίπτωση αγωγής ακύρωσης πλασματικής αποδοχής. Ειδικότερα, αν περάσει η προθεσμία αποποίησης, η κληρονομία θεωρείται ότι έχει γίνει αποδεκτή. Αν η αποποίηση γίνει μετά την πάροδο της προθεσμίας, είναι άκυρη (άρθρο 1850 ΑΚ), η δε ακυρότητα επέρχεται αυτοδικαίως και είναι οριστική και αθεράπευτη και, ως εκ τούτου, δεν απαιτείται, ούτε είναι λογικώς νοητή άσκηση αγωγής για την κήρυξη της ακυρότητας. Ωστόσο, προς άρση της αβεβαιότητας για την τύχη της προς τον κληρονόμο επαγωγής μετά την πάροδο απράκτου της τετράμηνης αποσβεστικής προθεσμίας προς αποποίηση της κληρονομιάς, η διάταξη του άρθρου 1850 εδάφ. β΄ ΑΚ καθιερώνει, υπό μορφή αμάχητου τεκμηρίου, το πλάσμα της δήλωσης του, κατά τη διάρκεια της προθεσμίας αυτής, απρακτήσαντος κληρονόμου για αποδοχή της κληρονομιάς. Για τον λόγο αυτό, η εν λόγω αποδοχή χαρακτηρίζεται ως πλασματική αποδοχή κληρονομιάς και ως μία από τις περιπτώσεις κατά τις οποίες η σιωπή επέχει θέση δηλώσεως βουλήσεως.
Περαιτέρω, κατά τη διάταξη του άρθρου 1857 παρ. 1 και 2 ΑΚ, η αποδοχή ή η αποποίηση της κληρονομιάς είναι αμετάκλητη, ενώ η αποδοχή ή η αποποίηση που οφείλεται σε πλάνη ή απάτη ή απειλή κρίνεται σύμφωνα με τις διατάξεις για τις αδικοπραξίες. Στις περιπτώσεις αυτές, η διάταξη του άρθρου 1857 παρ. 2 ΑΚ προβλέπει τη δυνατότητα ακύρωσης της αποδοχής ή αποποίησης, σύμφωνα με τις γενικές διατάξεις για τις ακυρώσιμες δικαιοπραξίες (άρθρ. 140 επόμ., 147 επόμ., 150 επόμ.), που εφαρμόζονται ενόσω δεν τροποποιούνται από τις ιδιαίτερες ρυθμίσεις των διατάξεων του άρθρου 1857 παρ. 2 – 4 ΑΚ. Έτσι, αν πρόκειται για δήλωση από πλάνη, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 140, 141 και 142 ΑΚ, αν κατά την κατάρτιση της δικαιοπραξίας, η δήλωση δεν συμφωνεί από ουσιώδη πλάνη με τη βούληση του δηλούντος, αυτός έχει το δικαίωμα να ζητήσει την ακύρωση της δικαιοπραξίας. Η πλάνη είναι ουσιώδης, όταν αναφέρεται σε σημείο ή ιδιότητα του προσώπου ή του πράγματος τέτοιας σπουδαιότητας για την όλη δικαιοπραξία ώστε, αν ο πλανηθείς γνώριζε την πραγματική κατάσταση, δεν θα επιχειρούσε την δικαιοπραξία.
Από τις διατάξεις αυτές προκύπτει ότι η αποδοχή της κληρονομιάς που συνάγεται από την παραμέληση της προθεσμίας αποποίησης, μπορεί να προσβληθεί από τον κληρονόμο λόγω πλάνης όταν η με τον τρόπο αυτό συναγόμενη, κατά πλάσμα του νόμου, αποδοχή δεν συμφωνεί με τη βούλησή του από ουσιώδη πλάνη, δηλαδή από άγνοια ή εσφαλμένη γνώση της καταστάσεως που διαμόρφωσε τη βούλησή του, αν αυτή αναφέρεται σε σημείο τόσο σπουδαίο για την αποδοχή της κληρονομιάς, ώστε, αν ο κληρονόμος γνώριζε την αληθινή κατάσταση ως προς το σημείο αυτό, δεν θα άφηνε να παρέλθει άπρακτη η προθεσμία αποποιήσεως.
*Μαρία Κίσσου
Μέλος της επιστημονικής ομάδας της δικηγορικής εταιρείας «PKG ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ» Κ.ΠΑΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ
